Mnogo je toga zbunjujućeg u situaciji oko novog virusa, uključujući sam njegov naziv. Nekima je 'korona virus' ili pak 'corona virus', nekima 'koronavirus', a tu je, među ostalima, i pitanje skraćenice COVID-19, koja također izaziva brojne nedoumice. Za pomoć u njihovom rješavanju obratili smo se Institutu za hrvatski jezik i jezikoslovlje
Najispravnije je pisati koronavirus, kaže ravnatelj Instituta Željko Jozić, a objašnjava i zašto.
'Općenito, virus se u medicini definira kao 'infektivni mikroorganizam koji se razmnožava samo u živim stanicama drugih organizama'. U stručnoj i široj općoj uporabi u hrvatskome su jeziku ustaljeni prilagođeni nazivi za viruse. Prema pravilu o pisanju stručnih naziva, malim se početnim slovom pišu svi jednorječni nazivi te svi višerječni nazivi osim riječi koja je i sama ime ili posvojni pridjev izveden od osobnoga imena, npr. ebola, zika / virus zika, virus Zapadnoga Nila / zapadnonilski virus. U skladu s navedenim pravilom piše se i naziv virusa čiji je latinski naziv Coronavirus, a koji je uzročnik aktualne epidemije. U hrvatskome standardnom jeziku taj se naziv preporučuje pisati kao koronavirus, dakle fonetizirano i malim početnim slovom', kaže Jozić.
Umjesto latinskoga naziva Coronavirus, koji se prema pravilu u hrvatskome jeziku ne sklanja, prilagođeni oblik koronavirus morfološki se može uklopiti i u sklonidbenu paradigmu hrvatskoga jezika (zaraza koronavirusom, mjere suzbijanja širenja koronavirusa), a s obzirom na to da koronavirus nije samo jedan, nego postoji više vrsta toga virusa, upotrebljava se i njegov množinski oblik koronavirusi.
Što se tiče naziva COVID-19, Jozić kaže kako je on službeno registriran velikim slovima pa ga tako treba i zapisivati.
vezane vijesti
'Riječ je o pokrati izvedenoj od engleskoga naziva Coronavirus desease u kojoj CO znači 'corona', VI 'virus', D 'desease', a broj 19 označava godinu pojavljivanja koronavirusa (2019.). COVID-19 označava bolest koju prouzročuje novi soj koronavirusa engleskoga naziva SARS-CoV-2 (teški akutni respiratorni sindrom, koronavirus 2)', objašnjava Jozić.
Zapis COVID-19, dodaje, u skladu je i s pravopisnim pravilom o pisanju pokrata prema kojemu se sva slova u pokratama pišu velikim početnim slovom (DNK, HINA, HVIDRA, UN, UNESCO, EU itd.), osim onih koje su službeno drukčije registrirane ili su se leksikalizirale pa se, osim kao pokrata, mogu pisati kao riječ (INA/Ina, NAMA/Nama i sl.).
'Pokrate se sklanjaju tako da se iza pokrate doda spojnica i padežni nastavak (DNK-a, HINA-e, UN-a, EU-a itd.). S obzirom na to da se u nazivu COVID-19 na kraju nalazi broj, koji je od pokrate odvojen spojnicom, taj se naziv ne sklanja i ne preporučuje se sklanjanje COVID-19-a, COVID-19-u itd., a ne preporučuje se ni umetanje padežnoga nastavka prije broja 19 (COVID-a-19, COVID-u-19, COVID-om-19). Stoga je preporuka uz naziv/pokratu COVID-19 uvijek navoditi riječ bolest koja ga pobliže označava i ovisno o rečeničnome kontekstu sklanjati samo tu riječ, npr. 'Pojavili su se novi slučajevi oboljelih od bolesti COVID-19.' U manje formalnim kontekstima broj 19 može se i izostaviti te se pokrata COVID može sklanjati u skladu s pravilom o sklanjanju pokrata u hrvatskome jeziku (liječenje COVIDA-a, upute o COVID-u)', objasnio nam je Jozić.
Koronavirusi su velika porodica virusa koji cirkuliraju među životinjama, no neki od njih mogu prijeći na ljude. Nakon što prijeđu sa životinja na čovjeka mogu se prenositi među ljudima, kažu iz Hrvatskog zavoda za javno zdravstvo. Šišmiši se smatraju prirodnim domaćinima ovih virusa, no velik broj životinja može biti nositelj koronavirusa. Na primjer, koronavirus bliskoistočnog respiratornog sindroma (MERS-CoV) prenose deve, a SARS-CoV-1 cibetke, životinje iz reda zvijeri srodnih mačkama.
Koronavirusi su generalno tako nazvani prema latinkoj riječi corona - kruna, a što se odnosi na karakterističan izgled virusnih čestica s obodom nalik kruni.
Svjetska zdravstvena organizacija nazvala je novi koronavirus SARS-CoV-2 (SARS-coronavirus-2) jer je usko povezan s virusom SARS (engleski: Severe Acute Respiratory Syndrome, odnosno teški akutni respiratorni sindrom).
Bolest koju uzrokuje SARS-CoV-2 nazvana je COVID-19 (prema coronavirus disease).
